تفاوت صنایع دستی و کارخانه ای

 از زمان انسان های اولیه که بشر به علت رفع نیازهای خود دست به تغییر محیط اطراف خود زد و ابزارآلاتی را جهت رفع نیازهای خود ابداع نمود، از همان زمان ها صنایع دستی پدید آمدند و به مرور زمان و با پیشرفت تمدن بشر، این صنایع تکامل یافته تر گشته و در سرزمین های کهن و با اصالتی چون میهن عزیزمان به عنوان شناسنامه ای جهت شناساندن فرهنگ هنر و تاریخ و تمدن آن کشور در سطح جهان مطرح گردید. صنایع دستی را  می توان از مهم‌‌ترین محصولات تولیدی هرکشور دانست، و با توجه به اینکه سرزمین کهن ما در جهان یکی از سه قطب برتر در زمینه ی صادرات انواع صنایع دستی است، می توان به گستردگی تنوع این محصولات پی برد. صنایعی که به دست فرزندان غیور این مرز و بوم ساخته می شود، از محصولات مسی و میناکاری گرفته تا انواع انگشترهایی که با سنگ های مختلف ساخته می شود و ... بسیاری از محصولات تولیدی در کشور ما در منزل یا کارگاه های کوچک در شهر و روستاها بدون نیاز به فن آوری های مهم و پیشرفته بلکه تنها با اتکا به تخصص های بومی درحال فعالیت اند. بسیار پسندیده است جهت حمایت از هنر این مردم عزیز و شریف، جهت اعتلای پرچم فرهنگ و هنر در دنیا و روشن نگه داشتن چراغ تولیدی هایی که با ذوق و علاقه در حال تلاش شبانه روز می باشند از این صنایع که هم ویژگی تزئینی و هم کاربردی دارند وضمناً برخوردار از بينش، ذوق، انديشه و فرهنگ توليد کننده نيزهستند وبه صورت کلی آن را يک «هنر- صنعت ناميده اند»، استفاده نماییم. سایت دست ساز کالا با هدف کمک به مشاغل خانگی و ترویج فرهنگ استفاده از صنایع دستی در خدمت مردم عزیز کشورمان و تمام هنر دوستان ایستاده است.

از مجموعه تعاریف صنایع دستی، به نظر می رسد تعریف زیر كه توسط گروهی از كارشناسان سازمان صنایع دستی ایران ارائه گردیده، دقیق تر و جامع تر باشد:صنایع دستی به مجموعه ای از هنرها و صنایع اطلاق می شود كه به طور عمده با استفاده از مواد اولیه ی بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به كمك دست و ابزار دستی محصولاتی ساخته می شود كه در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فكری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و كارخانه اي مي باشد .با توجه به تعریف فوق و سایر تعاریفی كه برای صنایع دستی ارائه شد.

ویژگی های صنایع دستی

• انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید، توسط دست و ابزار و وسایل دستی. برای تولید هر یك از فراورده های دستی مراحل متعددی طی می شود ولی انجام كلیه ی این مراحل به وسیله ی دست و ابزار و وسایل دستی الزامی نبوده و چنانچه تنها قسمتی از مراحل اساسی تولید به این طریق انجام شود، محصول تولید شده با توجه به مواردی كه در تعریف ذكر شد، صنایع دستی محسوب می گردد.
  
• حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید و شكل بخشیدن به محصولات ساخته شده و امكان ایجاد تنوع و پیاده كردن طرح های مختلف صنایع دستی در مرحله ی ساخت این گونه فرآورده ها.
  
• تأمین قسمت عمده ی مواد اولیه مصرفی از منابع داخلی
  
• داشتن بار فرهنگی (استفاده از طرح های اصیل، بومی و سنتی)
  
• عدم همانندی و تشابه فراورده های تولیدی با یكدیگر
  
•  عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد در مقایسه با سایر رشته های صنعت
  

تفاوت های صنایع دستی با صنایع جدید ماشینی

برای شناخت بهتر روند تحول صنایع دستی و درک بهتر جایگاه آن در شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی امروز، بهترین راه مقایسه صنایع دستی با صنایع ماشینی جدید می باشد. این تفاوت ها عبارتند از:

۱- صنایع دستی محصول نهادهای جمعی

صنایع دستی مثل قصه ها، اسطوره ها، فولکلورها و سایر دانش ها و مهارت های بومی حاصل تجربه جمعی یک قوم و ملت است. همه مردم و نهادهای اجتماعی در تولید صنایع دستی نقش اساسی دارند، از اینروست که خالق آنها ناشناخته مانده است. هر هنرمند متاثر از شرایط اجتماعی چیزی بدان می افزاید و این امر سبب پیوند صنایع دستی و روح قوم شکل دهنده هویت و شخصیت صنایع دستی است، درست برخلاف صنایع ماشینی که سازنده آن افراد معینی هستند و نام اکثر آنها در تاریخ علم و تکنولوژی ثبت شده است. به تعبیر دیگر صنایع دستی محصول تاریخ و فعالیت های تاریخی و محصول تجربه جمعی یک قوم یا ملت خاص است، اما صنایع جدید اگر چه با شرایط اجتماعی نسبت و روابط گوناگونی دارد اما از لحاظ منشا پیدایش و تولید متفاوت است، تا آنجا که ماشین جای انسان می نشیند.

۲- صنایع دستی محصولی منحصر به فرد

در تقابل صنایع دستی با صنایع جدید نکته دیگری که قابل اشاره است حجم تولید صنایع دستی است که بویژه در گذشته بسیار کم و منحصر بفرد بوده است و همین منحصر بفرد بودن باعث می شود که کارکردهای غیر اقتصادی، یعنی کارکردهای فرهنگی و اجتماعی بیابد، در حالی که صنایع جدید بیشتر با هدف کسب سود و در مقیاس انبوه تولید می شود.

۳- صنایع دستی و آمیختگی با ویژگی های بومی و محلی

اگر چه صنایع جدید از ویژگی های جامعه مولد تاثیر می گیرند، اما کمتر حامل نمادهای قومی و ملی است. بطور مثال خودروی تویوتای ژاپنی نشانی از فرهنگ و تمدن گذشته ژاپن را با خود ندارد، درحالی که بطور مثال در گلیم های بافت منطقه بلوچستان به دلیل کمبود آب و سرسبزی، افراد آرزوی خود را برای داشتن سرزمینی سبز با بافت رنگ های بسیار شاد در ا ین گلیم ها بیان کرده اند.

۴- صنایع دستی، صنعتی معنا پذیر و ایدئولوژیک

ویژگی دیگر، معنا پذیری صنایع دستی است. این صنایع به دلیل آنکه با ایدئولوژی و شرایط جغرافیایی و محیط یک جامعه رابطه نزدیک دارند به سهولت می توانند انبوهی از باورها و ارزش ها و ویژگی های فرهنگی محیط را با خود حمل کنند، به این ترتیب قابلیت تاویل پذیری و تفسیر پذیری را دارند. این بدان معنا نیست که صنایع جدید معنایی ندارند اما آنها نه نماینده باورهای یک قوم بلکه به گونه ای هستند تا مورد پسند همگان بوده و به بازارهای جهانی دست پیدا کنند